Έθιμα των Χριστουγέννων

Τις μέρες των Χριστουγέννων και του Δωδεκαήμερου, το διάστημα δηλαδή από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι των Φώτων, ολόκληρη η Ελλάδα φωτίζει με δεκάδες λαμπιόνια τις πλατείες και τους δρόμους της για να φιλοξενήσουν έθιμα της εποχής.

Σε κάθε μέρος της χώρας, οι τοπικές παραδόσεις αναβιώνουν τη γέννηση του Θεανθρώπου και τη γέννηση της ελπίδας που θα οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή.

Στην Πελοπόννησο, κατά τον εκκλησιασμό της Πρωτοχρονιάς, ο νοικοκύρης του σπιτιού έχει μαζί του ένα ρόδι. Επιστρέφοντας στο σπίτι του, δεν πρέπει ν’ ανοίξει μόνος του την πόρτα αλλά να την χτυπήσει και να του ανοίξει κάποιος άλλος. Μπαίνοντας στο σπίτι, σπάει με δύναμη το ρόδι και οι ρόγες που σκορπίζονται σ’ όλες τις κατευθύνσεις συμβολίζουν την καλοτυχία και την ευτυχία που θα φέρει η καινούργια χρονιά.

Στα μέρη της βορειότερης ενδοχώρας, από τις παραμονές ακόμα του Δωδεκαήμερου, οι γυναίκες του σπιτιού καθαρίζουν προσεκτικά όλο το σπίτι, και κυρίως το τζάκι και την καπνοδόχο, φροντίζοντας να μη μείνει ίχνος στάχτης. Ο σπιτονοικοκύρης θα βγει στα χωράφια και θα βρει ένα όμορφο, ανθεκτικό ξύλο, το οποίο θα τοποθετηθεί στο τζάκι και θα καίει σε όλη τη διάρκεια των γιορτών μέχρι τα Φώτα. Το Χριστόξυλο, όπως ονομάζεται, από την ώρα που μπαίνει στην εστία του σπιτιού, φροντίζει με τη φλόγα του να απομακρύνει κάθε κακό δαιμόνιο, όπως οι καλικάτζαροι, και να υπάρχει ευημερία στη σοδειά.

Στη Δράμα, το, ποντιακής καταγωγής, έθιμο των Μωμόγερων περιλαμβάνει μεταμφιεσμένους νέους που γυρνούν στους δρόμους και τραγουδούν τα κάλαντα ή διάφορες ευχές. Η αμφίεσή τους δεν θυμίζει σε τίποτα τις σύγχρονες χριστουγεννιάτικες στολές, αφού αποτελείται κατά κανόνα από δέρματα ζώων και σπαθιά με τα οποία μονομαχούν σε περίπτωση που συναντήσουν άλλη παρέα μωμόγερων. Παρόμοια έθιμα είναι αυτά των Μπαμπαλιούριων στη Λάρισα και τα Ρουγκάτσια στη Θράκη, έθιμα που η ρίζα τους χάνεται στη διονυσιακή λατρεία.

Το πάντρεμα της φωτιάς, που διαδραματίζεται στη Θεσσαλία, περιλαμβάνει ένα ξύλο με θηλυκό κι ένα ξύλο με αρσενικό όνομα που ρίχνονται μαζί στη φωτιά. Τα ξύλα πρέπει να προέρχονται από αγκαθωτά δέντρα καθώς η λαϊκή αντίληψη θέλει τ’ αγκάθια να διώχνουν τα κακά πνεύματα.